Komunikacja werbalna

Komunikacja międzyludzka jest jednym z najbardziej fascynujących zjawisk, ale jednocześnie jednym z najbardziej ulotnych. Rzecz jasna, ludzie porozumiewają się za pomocą języka (komunikacja werbalna), niemniej jednak nie należy ignorować roli języka ciała, wyrazu twarzy, czy gestów, gdyż zachowania niewerbalne także mogą mieć wpływ na przekaz.

Najbardziej podstawowym pytaniem jest to, w jaki sposób ludzie się porozumiewają i w jaki sposób udaje im się przekazać to, co inni mają odebrać. Czy ten proces najzwyczajniej ogranicza się do ubierania naszych myśli w słowa, łączenia ich w coraz to większe jednostki i wysyłania swoistych “paczek” do naszych odbiorców, którzy je następnie rozpakują (model Jakobsona)? Być może jest to proces nieco bardziej złożony? Jak to możliwe, że znaczenia, które wydobywamy ze słów są bogatsze, bądź całkowicie inne, niż wynikałoby z dosłownych znaczeń użytych słów?

Klucz do zrozumienia wypowiedzi innych zdaje się być ukryty w ludzkiej zdolności do dorozumienia i wywnioskowania (inferencji). Psychologiczny proces rozpoznawania i przypisywania zamiarów, znany jako odczytywanie umysłu, pozwala odbiorcy na dotarcie do inferencji i zniesienie bariery pomiędzy dosłownym znaczeniem zdań a ich znaczeniem domyślnym. Owo założenie jest niezbędnę przy próbie wyjaśnienia wszelkiego rodzaju zjawisk pragmatycznych takich jak znaczenia przenośne (metafora, metonimia, ironia, sarkazm, idiomy, przysłowia, eufemizmy), humor w rozmowach (np.  gry słowne), czy tez uprzejmość rozumiana jako pragmatyczna strategia używana przez nadawcę by wzbudzić i utrzymać harmonijny stosunek z odbiorcą i by unikać sytuacji konfliktowych (teorie uprzejmości).

Zdolność do domyślania się jest kwestią osobniczą i każdy odczytuje intencje rozmówcy nieco inaczej  – np. udana komunikacja z bardzo małymi dziećmi oraz z osobami z zaburzeniami ze spektrum autystycznego jest utrudniona przez fakt, że zdolność do odczytywania umysłu jest u wspomnianych podmiotów nierozwinięta, bądź upośledzona. Różne intencje komunikacyjne podkreślają różne typy dyskursu: codzienna rozmowa, mowa polityczna, język mediów, reklamy, negocjacje itd. W każdym z typów dyskursu, ludzie mogą używać słów w ich znaczeniu dosłownym (komunikacja otwarta) bądz przenośnym (komunikacja zamknięta), tak, aby manipulować, perswadować, bądź negocjować.

Dosłowne i przenośne użycia języka są przedmiotem analizy semantyki i pragmatyki, choć często granica pomiędzy dziedzinami się zaciera (Teoria Relewancji, Grice’owska i Neo-Grice’owska pragmatyka). Takie rozumienie komunikacji werbalnej odsłania całkiem nowy wymiar interpretacji dla specjalistów z dziedziny tłumaczeń.